Tüketici Hakları Hukuku

• Tüketici Hukuku Nedir? Neleri Kapsar?

​

Tüketici Hukuku; tüketicinin sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarını koruyucu, zararlarını tazmin edici, çevresel tehlikelerden korunmasını sağlayıcı, tüketiciyi aydınlatıcı ve bilinçlendirici önlemleri almak, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini özendirmek ve bu konulardaki politikaların oluşturulmasında gönüllü örgütlenmeleri teşvik etmeye ilişkin hususların düzenlendiği alandır.

​

Tüketici hukuku, her türlü tüketici işlemi ile tüketiciye yönelik uygulamaları kapsar.

Ülkemizde tüketici ile ilgili temel düzenleme “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun” dur

​

• Tüketici Mahkemesi Nedir? Hangi Davalara Bakar?

​

Tüketici mahkemesi, tüketici işlemleri ile tüketiciye yönelik her türlü uygulamadan kaynaklanan davalara bakmakla görevli hukuk mahkemesidir (6502 sayılı Kanun m.73/1). Tüketici mahkemesi, özel mahkeme niteliğinde ilk derece mahkemesidir.

​​

• Tüketici Mahkemesinin Bakmakla Görevli Olduğu Davalarda Parasal Sınır Nedir?

​

Tüketici mahkemesinde dava açılabilmesi için uyuşmazlığın belli bir parasal değeri aşması gerekir. Uyuşmazlık tüketici mahkemesinin görev sınırlarının altındaysa öncelikle tüketici hakem heyetine başvurulmalıdır.

​Buna göre 2020 yılı için, 10.390 TL ve üzerindeki uyuşmazlıklar için ise tüketici hakem heyetlerine başvuru yapılamaz; söz konusu başvuruların tüketici mahkemelerine, tüketici mahkemeleri bulunmayan yerlerde ise asliye hukuk mahkemelerine yapılması gerekmektedir

​

• Tüketici hakem heyetlerinin görevi nedir? Tüketici hakem heyetleri kimlerden oluşur?

​

Tüketici hakem heyetleri, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a göre tüketici işlemleri ve tüketiciye yönelik uygulamalardan doğabilecek uyuşmazlıklara çözüm bulmak amacıyla kurulan heyetlerdir. Başkanlığı illerde ticaret il müdürü ilçelerde kaymakam veya bunların görevlendireceği bir memur tarafından yürütülen tüketici hakem heyetlerinin diğer üyeleri belediye, baro, tacir/esnaf ve tüketici örgütü temsilcilerinden oluşur.
 

• Tüketici hakem heyetlerine yapılacak başvurularda parasal sınırlar nedir?

​

1. Tüketici hakem heyetlerine yapılan başvurular için her yıl parasal sınırlar yeniden belirlenmektedir. Söz konusu parasal sınırlar, 2020 yılı itibariyle şu şekildedir;

2. 6.920 TL’nin altında bulunan uyuşmazlıklarda ilçe tüketici hakem heyetleri,

3. Büyükşehir statüsünde olan illerde 6.920 TL ile 10.390 TL arasındaki uyuşmazlıklarda il tüketici hakem heyetleri,

4. Büyükşehir statüsünde olmayan illerin merkezlerinde 10.390 TL’nin altında bulunan uyuşmazlıklarda il tüketici hakem heyetleri,

5. Büyükşehir statüsünde olmayan illere bağlı ilçelerde 6.920 TL ile 10.390 TL arasındaki uyuşmazlıklarda il tüketici hakem heyetleri görevlidir.

   
   10.390 TL ve üzerindeki uyuşmazlıklar için ise tüketici hakem heyetlerine başvuru yapılamaz; söz konusu başvuruların tüketici mahkemelerine, tüketici mahkemeleri bulunmayan yerlerde ise asliye hukuk mahkemelerine yapılması gerekmektedir.
    

•  Hangi tüketici hakem heyetlerine başvuru yapılmalıdır?

​

Başvurular, tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu veya tüketici işleminin yapıldığı yerdeki tüketici hakem heyetine yapılabilir.
 

• Tüketici hakem heyetleri tarafından başvurular nasıl incelenir?

​

Tüketici hakem heyetleri incelemeleri dosya üzerinden yapılır, gerekli görülmesi halinde tüketici hakem heyetleri tarafından ayrıca taraflar ve bilirkişi dinlenebilir.

Tüketici hakem heyetleri, uyuşmazlık konusuna ilişkin her türlü bilgi ve belgeyi taraflardan, ilgili kişi, kurum ve kuruluşlardan isteyebilir. İstenen bilgi ve belgelerin sunulması için tebliğ tarihinden itibaren en fazla 30 gün süre verilir. Talep edilmesi ve tüketici hakem heyeti başkanlığınca uygun görülmesi halinde bu süre uzatılabilir. Tüketici hakem heyeti başkanlığınca istenilen bilgi ve belgelerin verilen süre içinde sunulmaması halinde dosyadaki mevcut bilgi ve belgeler üzerinden karar verilir.

Tüketici hakem heyeti başkanı, çözümü özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde taraflardan birinin talebi üzerine yahut re’sen bilirkişi görevlendirebilir. Bilirkişi raporunun hazırlanması için bilirkişiye verilecek süre, bilirkişi görevlendirilmesine ilişkin yazının bilirkişiye tebliğinden itibaren 15 iş gününü geçemez. Bilirkişinin talebi üzerine bu süre 15 iş gününü geçmemek ve bir defaya mahsus olmak üzere uzatılabilir.
 

• Tüketici hakem heyetleri ne kadar sürede karar verir?

Tüketici hakem heyetine yapılan başvurular başvuru tarih ve sırasına göre en geç altı ay içinde görüşülür ve karara bağlanır. Yapılan başvurunun niteliği, başvuru konusu, mal veya hizmetin özelliği gibi hususlar dikkate alınarak, karar süresi en fazla altı ay daha uzatılabilir.

Tarafların ivedi inceleme talebinde bulunması ve talebin başkan tarafından uygun görülmesi halinde ise başvurular tüketici hakem heyetince öncelikle gündeme alınabilir.
 

• Tüketici hakem heyetlerinin kararlarının yerine getirilmesi nasıl sağlanabilir?

​

Tüketici hakem heyetlerinin kararları tarafları bağlayıcı niteliktedir. Söz konusu kararlar yerine getirilmezse, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu kapsamında ilamların icrası hükümlerine göre kararın uygulanmasına yönelik işlemler için ilgili icra dairesine başvurulabilir.
 

• Tüketici hakem heyetlerinin kararlarına karşı itiraz edilebilir mi?

​

Taraflar tüketici hakem heyeti kararının tebliğinden itibaren 15 gün içinde tüketici hakem heyetinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesine, tüketici mahkemesi bulunmayan yerlerde asliye hukuk mahkemesine karara karşı itiraz edebilir. Ancak daha önce karar veren tüketici hakem heyetine itiraz amacıyla yeniden başvuru yapılamamaktadır.

Mahkemeye itiraz aşamasında, tüketiciler 492 sayılı Harçlar Kanunu’nda düzenlenen harçlardan muaftır.

 Ancak 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu uyarınca gider avansı ödenmesi gerekmektedir.

Tüketici hakem heyeti kararlarına karşı yapılan itiraz üzerine tüketici mahkemesinin vereceği karar kesindir.

​​

• Tüketici Haklarına İlişkin Temel Tanımlar:

​

• Tüketici Kime Denir?

​

Bir mal veya hizmeti ticari veya mesleki olmayan amaçlarla edinen, kullanan veya yararlanan gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder.  Tüketici gerçek ya da tüzel kişi olabilir. Şirketler maddedeki tüzel kişiler kavramına girmez. Şirketlerin faaliyet konuları ticari olduğundan tüketici sayılmazlar

Gerçek ya da tüzel kişi malı ticari veya mesleki amaçla edinmemiş olmalıdır. Örneğin bir tacir evde kişisel kullanımı için aldığı bilgisayara ilişkin uyuşmazlık bakımından tüketici sayıldığı halde, bürosunda kullanmak üzere satın aldığı bilgisayar için tüketici kabul edilmez.

 Sadece satın alan değil, kullanan ya da yararlanan kişi de tüketici sayılır. Örneğin; eşinin hediye ettiği cep telefonunu kullanan diğer eş tüketicidir.  Aynı şekilde, ev sahibi adına kayıtlı su aboneliğini fiilen kullanan ve evde oturan kiracı da tüketicidir.

 Niteliği gereği ticari olan bir malı edinen gerçek kişiler de bu mal bakımından tüketici sayılmaz. Örneğin; ticari araç sınıfındaki araçlarla ilgili uyuşmazlık Tüketici yasası kapsamında değerlendirilmez. Ancak, araç ticari olmakla beraber “gayrı ticari nitelikte” kullanılacağı kaydına işletilmiş olan bir aracı tüketici kredisi kullanarak satın alan kişi tüketici kabul edilip, uyuşmazlık Tüketici Yasası kapsamında değerlendirilir.

​​

• Tüketici Hukukunda Mal ve Hizmet Neyi İfade Eder?

​

Mal: Alışverişe konu olan; taşınır eşya, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallar ile elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri her türlü gayri maddi malları,

Hizmet: Bir ücret veya menfaat karşılığında yapılan ya da yapılması taahhüt edilen mal sağlama dışındaki her türlü tüketici işleminin konusunu ifade eder.

​

• Tüketici Hukukunda Haksız Şart ve Yaptırımı Nedir?

Tüketici ile müzakere edilmeden sözleşmeye dâhil edilen ve tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme şartlarına “Haksız Şart” denir.

Tüketiciyle akdedilen sözleşmelerde yer alan haksız şartlar kesin olarak hükümsüzdür. Sözleşmenin haksız şartlar dışındaki hükümleri geçerliliğini korur.

​

Tüketici Hukukunda Ayıplı Mal ve Yaptırımı Nedir?

Ayıplı mal; tüketiciye teslim edilen malın, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması,

 Malın ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan; satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan; muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar da ayıplı olarak kabul edilir.

​​

• Malın Ayıplı Olması Halimde Tüketicinin Sahip Olduğu Seçimlik Haklar Nelerdir?

​

Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;

1 -Sözleşmeden Dönme Tüketici bu hakkını kullanmak yönündeki iradesini bildirdiğinde sözleşme hükümsüz kalır ve taraflar sözleşme nedeni ile verdiklerini karşılıklı olarak iade ederler. Yani; ayıplı mal satıcıya, ödediği bedel tüketiciye geri verilir.

2- Malın Ayıpsız Misli ile Değiştirilmesi Tüketiciye, ayıplı malın yenisi ile değiştirilmesini talep hakkı tanınmış bulunmaktadır. Malın ayıplı olması durumunda; tüketici aynı cins ve özelliklerde ayıpsız mislinin verilmesini talep edebilir. Teslim edilen yeni malın da ayıplı olması halinde tüketicinin yeniden seçimlik haklardan birisini kullanabilir.

3- Ayıp Oranında Bedel İndirimi Tüketici, malı ayıplı hali ile kabul etmekle beraber maldaki ayıp oranında bedelden indirim yapılmasını talep edebilir.

 4- Ayıbın Ücretsiz Olarak Giderilmesi (Ücretsiz Onarım) Tüketiciye tanınan bir diğer seçimlik hak ise ayıbın ücretsiz olarak giderilmesini talep etmektir.

Tüketici yukarıdaki seçimlik haklarından birini kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.

​

• Tüketici Hukukunda Ayıplı Hizmet ve Yaptırımı Nedir?

​

Ayıplı hizmet, hizmetin sözleşmede belirlenen süre içinde başlamaması veya taraflarca kararlaştırılmış olan özellikleri taşımaması hali,

Hizmet sağlayıcısı tarafından bildirilen, internet portalında veya reklam ve ilanlarında yer alan özellikleri taşımayan ya da yararlanma amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren hizmetler ayıplıdır.

​​

• Hizmetin Ayıplı Olması Halimde Tüketicinin Sahip Olduğu Seçimlik Haklar Nelerdir?

​

• Hizmetin ayıplı ifa edildiği durumlarda tüketici;

​

1-Tüketici, ayıplı hizmetin yeniden görülmesini,

2-Tüketici, ayıplı hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarılmasını,

3-Tüketici, ayıp oranında hizmet bedelinden indirim yapılmasını,

4- Tüketici, sözleşmeden dönme hakkını kullanmak olmak üzere bu haklardan birini sağlayıcıya karşı kullanmakta serbesttir. Sağlayıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür. Seçimlik hakların kullanılması nedeniyle ortaya çıkan tüm masraflar sağlayıcı tarafından karşılanır.

​

• Tüketici Haklarına İlişkin Genel Dava Türleri Nelerdir?

​

• Ticari veya mesleki faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan sözleşmelerden kaynaklanıp tüketici mahkemesinde görülen dava türlerinin bazıları şunlardır.

• Satış sözleşmesinden kaynaklı davalar,

• Eser sözleşmesinden kaynaklı davalar,

• Taşıma sözleşmesinden kaynaklı davalar,

• Simsarlık sözleşmesinden kaynaklı davalar,

• Sigorta sözleşmesinden kaynaklı davalar,

• Vekâlet sözleşmesinden kaynaklı davalar,

• Bankacılık sözleşmesinden kaynaklı davalar,

• Ve yukarıdaki sözleşmelere benzeyen uyuşmazlıklardan kaynaklı davalar görev sınırları kapsamında olmak kaydı ile tüketici mahkemesinde görülen davaları oluşturmaktadır